Ses teli felci veya ses telinde hareket zayıflığı nedir?
Gırtlağımızda bulunan iki adet ses telinin bir veya her ikisinde görülebilen hareket zayıflığı (parezi) veya tam hareketsizlik (paralizi) durumlarıdır. Hareket zayıflığı veya felç durumunun hangi ses tellerini etkilediğine veya felçli ses telinin gırtlak içindeki pozisyonuna göre hastada farklı şikayetler olabilir.
Hastada hangi şikayetler görülür?
- Ses kısıklığı, seste yorulma, nefesli ses şeklinde ses şikayetleri
- Yeme içme sırasında nefes borusuna kaçırma (aspirasyon) ve sonrasında öksürük
- Özellikle iki taraflı ses teli felçlerinde nefes darlığı
- Konuşma sırasında ses çıkarma eforuna bağlı boğaz ağrısı, boyun kaslarında ağrı
Ses teli hareketlerindeki zayıflık ya da felç hangi sebeplerle oluşur?
Ses tellerini çalıştıran sinirlerde zedelenme olması sık sebeplerden biridir. Özellikle guvatr (tiroid) ameliyatları sonrası tek taraflı veya çift taraflı ses teli felçlerini sık görmekteyiz. Bu ameliyatlar dışında boyun fıtığı, yemek borusu ameliyatları ve bazı kalp ameliyatları sonrasında da ses teli felci gelişebilir. Yakın zamanda geçirilen üst solunum yolu enfeksiyonları; ses telini çalıştıran sinirlerin bir kısım tümörler tarafından tutulması veya tümörün sinire baskı yapması; herhangi bir sebeple genel anestezi altında ameliyat olacaklarda entübasyon tüpünün sinire bası yapması; bazı nörolojik hastalıklar ses teli felci yapan diğer sebeplerdir. Ayrıca yapılan bütün incelemelere rağmen sebebi bulunamayan bir grup da mevcuttur.
Ses teli zayıflığı/felci olup olmadığı nasıl anlaşılır?
Hastanın hikayesinin dikkatli bir şekilde sorgulanması sonrası KBB hekimi tarafından yapılacak bir endoskopik gırtlak muayenesi ile ses teli zayıflığı veya felcinin varlığı ortaya konulabilir. Muayeneye ses ölçümleri ve ses teli kaslarına yapılacak bir Elektromiyografi (EMG) eklenebilir. EMG ile sinir fonksiyonlarının iyileşme sürecinin nasıl olacağı hakkında bilgi edinilebilir. Ses teli felcinin olası sebepleri düşünülerek hastaya boyun ve akciğer bilgisayarlı tomografi incelemesi ve/veya beyne yönelik magnetik rezonans görüntüleme (MR) de yapılabilir.
Ses teli zayıflık/felçlerinde kullanılan tedavi yöntemleri nelerdir?
Ses teli felçlerinde tedavi yöntemleri felç gelişim sebebine, felcin tek taraflı veya çift taraflı oluşuna ve muayene bulgularına göre değişiklikler gösterebilir. Genel olarak tedavi usulleri; hastayı izleme, ses terapisi, ses teline enjeksiyon yapma, ses teline implant yerleştirme, iki taraflı ses teli felci olduğu durumlarda LAZER ile veya LAZER olmaksızın ses tellerindeki aralığı açma şeklindedir.
Tek taraflı ses teli felçlerinde tedavi yaklaşımı nasıl olmalıdır ve enjeksiyon tedavisi nasıl yapılır?
Tek taraflı ses teli felçlerinde felç gelişimi sonrası genellikle 6-12 ay beklenilmesi ve bu süreçte hastanın mümkünse ses terapisi alması önerilmektedir. İyileşmenin olmadığı durumlarda, hastanın ses ihtiyaçları veya mesleği de göz önünde bulundurularak cerrahi işlemlere geçilebilir.
Tek taraflı ses teli felçlerinde, hareketsiz kalan ses telinin hacmini artırmak ve karşı taraftaki çalışan ses telinin konuşma sırasında daha iyi kapama yapmasını sağlayarak sesi güçlendirmek için sıklıkla enjeksiyon (dolgu) yöntemi uygulanmaktadır. Enjeksiyon yönteminde ses tellerine hyaluronik asit, kalsiyum hidroksi apatit, kollojen veya kişinin kendi vücudundan alınan yağ dokusu uygulanabilir. Bu maddeler çoğunlukla geçici maddelerdir ve vücutta ortalama 6 ay-2 yıl civarı kalırlar. Ses tellerine enjeksiyon işlemi oldukça kolay olduğu için tekrarlarını uygulamak da aynı şekilde kolay olacaktır. İşlem genel anestezi veya lokal anestezi altında ağız içinden veya boyundan pratik bir şekilde yapılabilir. Ağrısız bir işlemdir ve genel anestezi ile dahi yapılsa hasta aynı gün içinde taburcu edilebilir.
Ses tellerindeki açıklık dolgu ile düzeltilemeyecek durumda ise veya hasta tarafından tercih edilmesi durumunda tiroplasti ameliyatı olarak da bilinen implant (bu amaçla silikon blok veya gore-tex kullanılmaktadır) yerleştirme işlemi lokal anestezi altında yapılabilir. İmplant yerleştirme ile daha kalıcı bir ses güçlenmesi sağlanmış olur.
Çift taraflı ses teli felçlerinde tedavi nasıl yapılır?
Çift taraflı ses teli felçlerinde en önemli sorun nefes darlığıdır. Özellikle tiroid cerrahileri sonrası çift taraflı ses teli felçlerini daha sık görürüz ve sıklıkla ameliyat sonrası erken dönemde hastalar nefes darlığı ile uyanmaktadır. Birçok kez hastalara, ameliyat sonrası bu yeni durumu (nefes darlığını) tolere edemediklerinden dolayı geçici bir süre için boğazlarından delik açmak (trakeotomi işlemi) zorunda kalınmaktadır.
Çift taraflı ses teli felci varlığında hastaya farklı yaklaşım usulleri kullanılabilir:
1-Hastanın çift taraflı ses teli felcine rağmen nefes darlığı çok ileri değil ve hasta durumu tolere edebiliyorsa hiçbir şey yapmadan hasta yakından takip edilebilir.
2- Hastaya trakeotomi (boğazından delik açılma işlemi) açılmak durumunda kalınmışsa, nefesi rahatlayana kadar veya daha kalıcı nefes açıcı işlemler (aritenoidektomi veya aritenoidopeksi gibi) yapılana kadar trakeotomi ile takip edilebilir. Bu süre 1 yıla kadar uzayabilmektedir.
3- Hasta, ses teli fonksiyonlarının geri dönme ihtimaline karşı “kalıcı ve geri dönüşümü mümkün olmayan” bir cerrahi işlem için yaklaşık 1 yıl izlenir ve her iki taraf ses telinin çalışmaması ve nefes darlığının devam etmesi durumunda nefes pasajını açıcı işlemler uygulanır (Genel anestezi altında LAZER ile veya LAZER kullanılmaksızın yapılan aritenoidektomi ve/veya posterior kordektomi işlemleri)
4- Nefes pasajını açıcı diğer işlem “aritenoideopeksi” denilen ve bir ses telinin cerrahi ipler ile dışa çekilmesi işlemidir. Bu şekilde nefes aralığı genişletilerek nefes darlığı azaltılmış olur. Bu işlemi yapmak için 1 yıl gibi bir süre bekleme mecburiyeti yoktur ve boğazda delik açma (trakeotomi) yöntemine alternatif olarak ses teli felci gelişiminin ilk dönemlerinden itibaren kullanılabilir. İşlem genel anestezi altında yapılmalıdır. Böylece trakeotominin zahmetli ve kozmetik olarak kötü sonuçlarından kurtulma şansı olur.
