Bademcik-Geniz Eti (tonsil) küçük dilin heriki yanında yerleşmiş, direkt ağız içi bakışla görülebilen iki adet dokudur. Geniz eti (adenoid) ise burun boşluğunun en arka kısmında, küçük dilin arka üst kısmına denk gelen alanda (nazofarinks denilen bölge) olup direkt bakışla görünmeyen bir adet dokudur. Hem adenoid hem tonsil yapıları lenfoid dokular olup vücudun bağışıklık sistemine katkı verirler. Ancak bu görevleri genelde hayatın ilk yıllarında olup 3-4 yaşlarına gelindiğinde, özellikle de sık geçirilen üst solunum yolu enfeksiyonlarına ikincil olarak büyümeye ve sorun oluşturmaya başlayabilirler. Enfeksiyon dışında alerjik rinit de sık görülen bir büyüme sebebidir. Geniz eti genellikle yaş ilerledikçe (özellikle 9-10 yaşları sonrası) küçülmeye başlar ve yetişkinlik döneminde de kaybolmuş olur.
Geniz eti büyümesi ve iltihabında hangi şikayetler olur?
En sık şikayetler burun tıkanıklığı, ağızdan nefes alıp verme, geceleri ağız açık yatma ve horlama, uykuda nefes durması (bademcik büyüklüğü ile birlikte olursa nefes durması daha sık olur), gece öksürükleri, konuşma tonunda bozukluk, orta kulakta sıvı birikimine bağlı işitme kayıpları (Bkz: Orta kulakta sıvı birikimi), sürekli ağız açık yatma nedeniyle yüz gelişiminde ve çene yapısında bozukluklardır. Özellikle burun tıkanıklığı ve sürekli ağız solunumu yapılmasına bağlı olarak zamanla yüz görünümünde ve damak yapısında anormallikler oluşur. Dar ve uzun yüz görünümü ve alt çenede sivrileşme ile oluşan bu görüntüye “adenoid face” veya “adenoid yüz görünümü” denir. Ayrıca ağız içinde de üst çene gelişim sorunlarına bağlı üst damak derinleşmesi (kubbe damak) ve çarpık diş çıkması şeklinde sorunlar görülebilir.
Bademcik iltihabı ve büyümelerinde hangi şikayetler olur?
Her çocukta farklı olmakla birlikte sıklıkla boğaz ağrısı, yutma güçlüğü, kulağa vuran ağrı, ateş, halsizlik, bulantı ve kusma, bazen karın ağrısı, horlama ve uykuda nefes durması gibi şikayetler görülür. Özellikle bademcik ve geniz eti birlikte büyüdüğünde üst solunum yolunu daraltarak apne dediğimiz uykuda nefessiz kalma atakları ve bu atakların uzun sürmesi durumunda da kalp yetmezliği (kor pulmonale) gibi sorunlar ortaya çıkabilmektedir.
A grubu Beta Hemolitik Streptokoklar bademcik iltihabına en sık neden olan mikroorganizmalardır ve bazen bu mikrobik iltihaplar sonrası oluşan antikorlar vücutta Akut Romatizmal Ateş (eklemlerde ve kalp kapakçıklarında iltihap oluşumu) ve Glomerulonefrit (böbrek iltihabı) dediğimiz ciddi sorunlara yolaçarlar.
Geniz eti alınmasını (adenoidektomi operasyonu) gerektiren sebepler nelerdir?
Geniz etinin aşırı büyümesine bağlı burun tıkanıklığı, horlama, uykuda nefes durmaları, çene ve diş yapısında bozulmalar, sık üst solunum yolu enfeksiyonu geçirme (sık geniz akıntısı ve sinüzit enfeksiyonu, sık orta kulak iltihabı) ve orta kulakta tedavi ile geçmeyen sıvı birikimi (efüzyonlu otit medya) durumlarında geniz eti alınmalıdır.
Bademcikler hangi durumlarda alınmalıdır (tonsilektomi operasyonu)?
Bademciklerin alınması için kesin kriterler: Solunum yolunu tıkayan veya yutma güçlüğü yapan bademcik büyümeleri, bademcikte yerleşen tümörler (özellikle kötü huylu tümör şüphesi varsa) ve bademcik kaynaklı tekrarlayan ağız bölgesi kanamaları…
Bademcik alınması için mutlak olmayan kriterler: Sık tekrarlayan bademcik enfeksiyon atakları (son bir yılda yedi veya daha fazla, son iki yılda her yıl için beş veya daha fazla, son üç yılda her yıl için üç veya daha fazla olması ki bu durum rekürren tonsilit veya kronik tonsilit diye isimlendirilir), bademcik etrafında apse oluşumu (peritonsiller apse), ağız kokusu (bademcik yüzeyinde bulunan girintiler içinde salgı ve yiyecek artıklarının birikimine bağlı) ve kalp kapakçığı sorunu olanlar…
Bademcik ve geniz eti ameliyatlarında yaş sınırı var mıdır?
Bu ameliyatlar genellikle 3-4 yaşları sonrasında yapılmakla birlikte zorunlu haller olması durumunda daha erken yaşlarda da uygulanabilir.
Ameliyatlar nasıl yapılır ve sonrasında oluşabilecek riskler nelerdir?
Bademcik ve geniz eti ameliyatları genel anestezi altında yapılır ve ameliyat süresi tek başına geniz eti, tek başına bademcik veya bademcik ile geniz etinin birlikte alınması durumuna göre 15-45 dakikadır. Ameliyat tekniği olarak soğuk bıçak tekniği (klasik tonsilektomi) kullanılabildiği gibi “termal welding”, “elektrokoter”, “harmonik bistüri” veya “radyofrekans” şeklinde farklı yöntemler de kullanılabilir. Farklı yöntemlerin geliştirilmesindeki amaç daha çok ameliyat sonrası ağrı ve kanama şikayetlerini azaltmak içindir.
Ağrı, ameliyat sonrasında en sık görülen komplikasyondur ve geniz etinden ziyade bademcik alınmasına bağlı olarak oluşur. Bazen kulağa vuran ağrı şeklindedir ve hastalar kulakta iltihap olduğundan şüphelendikleri bir kulak ağrısından şikayet ederler.
Ameliyat sonrası görülebilen bir başka komplikasyon kanamadır ve genellikle ilk 24 saatte daha sık olup iki haftaya kadar da dikkatli olmayı gerektirir. Sıkı bir takip ile genellikle sorun oluşturmadan üstesinden gelinen bir durumdur.
Vücudun savunma sisteminin bademcik ameliyatı sonrası azaldığına dair inanış bilimsel olarak ispatlanmış bir durum değildir ve klinik olarak sorun oluşturmadığı düşünülmektedir. Yine bademcik ameliyatı sonrası farenjit görülme sıklığı, bademcik ameliyatı olmayanlarla kıyaslandığında bir farklılık göstermemektedir.
Ameliyat sonrası beslenme nasıl olmalıdır?
İlk 10 gün sıcak, katı-sert, asitli ve baharatlı yiyeceklerden uzak durulmalı, bol sıvı alınmalı, başlangıçta daha yumuşak gıdalarla başlayıp zamanla ve yavaş yavaş katı gıdalara (4-5. günlerden sonra) geçiş yapılmalıdır. Bu hastalarda bazen yutma güçlüğü ve ağrıya bağlı iştahsızlık, beslenme yetersizliği, vücudun susuz kalması (dehidratasyon) ve buna bağlı ateş görülebilir. Bu nedenle uygun beslenme ve sıvı alımı ameliyat sonrası dönemde çok önemlidir. Tek başına geniz eti alınan hastalarda yutma güçlüğüne bağlı sorunlar pek görülmezken, bademcik alınanlarda daha fazla görülmektedir.